Ngô Khắc Lễ Chuyên gia tư vấn Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC)

Hàng hoá có thể được thu gom, phân lô, đóng gói, phân loại, tập hợp trong một khoảng thời gian nhất định trước khi đưa lên xe đầu kéo để vận chuyển đến người nhận hàng. Tranh chấp về thời gian làm những việc này có thuộc phạm vi trách nhiệm bảo hiểm hay không là một vấn đề đáng lưu ý qua vụ kiện dưới đây (theo tài liệu của một hãng luật nước ngoài) để bạn đọc tham khảo.

Diễn biến sự việc

Một nhà bán buôn thuốc lá Đan Mạch giao kết hợp đồng bảo hiểm hàng hóa với một doanh nghiệp bảo hiểm Scandinavia thông qua một nhà môi giới bảo hiểm để "vận chuyển thuốc lá" với số tiền bảo hiểm là 20 triệu Dkr (tiền Đan Mạch).  Hợp đồng bảo hiểm (policy) được cấp dựa trên Các điều kiện mở rộng của Đan Mạch (UDB dựa trên và tương tự như Điều kiện A bảo hiểm hàng hóa - Institute Cargo Clauses (A) conditions). Theo Mục 7 của UDB, bảo hiểm bắt đầu có hiệu lực khi "đối tượng được bảo hiểm được nâng lên hoặc chuyển vào tòa nhà hoặc kho tại điểm khởi hành và việc này được thực hiện liên quan trực tiếp đến việc bốc hàng lên hoặc vào phương tiện vận tải được sử dụng để bắt đầu ngay việc vận chuyển". Hợp đồng bảo hiểm bao gồm các điều khoản riêng sau: "Bảo hiểm được mở rộng để bảo hiểm cho hàng hóa trong thời gian lưu giữ của chủ hợp đồng bảo hiểm/phương tiện/xe đầu kéo (trailer) của người được bảo hiểm nhiều nhất là 3 ngày trước khi được vận chuyển đến hoặc xuất phát từ bên mua bảo hiểm/người được bảo hiểm". Hơn nữa, các điều khoản của nhà môi giới bảo hiểm được áp dụng cho hợp đồng bảo hiểm bao gồm điều khoản sau: Điều khoản bảo hiểm đặc biệt -  Điều  2.7. Gom hàng. Bảo hiểm được mở rộng cho những hàng hóa tạm dừng trong quá trình vận chuyển thông thường để đóng gói hàng xuất khẩu, gom hàng vào container hoặc xe đầu kéo và dỡ hàng/rút hàng cũng như tạm dừng để gom hàng không vượt quá 30 ngày.

Nhà bán buôn thuốc lá Đan Mạch đã ký hợp đồng vận chuyển với một công ty vận chuyển Đan Mạch. Hai bên thỏa thuận rằng vào các ngày thứ Sáu, nhà bán buôn giao các sản phẩm thuốc lá được xếp vào các cao bản (pallet) tại bến bãi (terminal) của mình để vận chuyển đến cho khách hàng của nhà  bán buôn. Sau khi được chất xếp hàng, các xe đầu kéo đã nêu được di chuyển đến khu vực bến bãi của nhà  bán buôn để phân loại, tập kết, gom hàng. Quá trình này bao gồm cả việc người vận chuyển kiểm tra xem hàng hóa đã được bốc lên xe đầu kéo đúng hay chưa. Các bên không có thoả thuận về việc kiểm tra này được thực hiện tại bến bãi của nhà bán buôn nhưng  trên thực tế  là được tiến hành như vậy. Việc phân phối hàng diễn ra theo cách đó là để các xe đầu kéo có thể vận chuyển và giao hàng cho khách vào ngày Chủ nhật. Trong khi xe đầu kéo được đề cập đang ở bến bãi của nhà bán buôn thì số sản phẩm thuốc lá trị giá 1.176.768,19 đô la đã bị mất trộm. Nhà bán buôn đã thông báo cho doanh nghiệp bảo hiểm về tổn thất nhưng bị từ chối bảo hiểm với lý do bảo hiểm chỉ bắt đầu như nêu tại Phần 7 của UDB và việc vận chuyển tại thời điểm xảy ra tổn thất chưa được “bắt đầu”, theo hợp đồng bảo hiểm điều khoản này được hiểu là các xe đầu kéo đã được chất xếp hàng vào ngày thứ Sáu, trong khi việc khởi hành để vận chuyển đến người nhận hàng lại “bắt đầu” vào ngày Chủ nhật. Nhà bán buôn cho rằng không thể áp dụng Mục 7 của UDB vì các điều kiện của UDB chưa được đáp ứng và các điều khoản riêng của hợp đồng bảo hiểm phải được giải thích là tổn thất được bảo hiểm.

Phán quyết

Tòa án Hàng hải và Thương mại cho rằng tổn thất không được bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm hàng hóa, và doanh nghiệp bảo hiểm không phải chịu trách nhiệm bồi thường tổn thất (Bản án của Tòa án Thương mại và Hàng hải, Vụ kiện số BS-14768/2018-SHR theo tài liệu của Jesper Windahl tại Wsco Advokatpartnerselskab website www.wsco.dk). Tòa án cho rằng UDB cần được xem xét để áp dụng và bảo hiểm theo Mục 7 đã không bắt đầu tại thời điểm xảy ra tổn thất. Tòa án tuyên án như sau: Theo Mục 7 Điều kiện mở rộng năm 2010 của Đan Mạch, bảo hiểm bắt đầu có hiệu lực khi hàng hóa là đối tượng được bảo hiểm được nâng lên hoặc di chuyển liên quan đến việc chất xếp hàng vào phương tiện vận tải để bắt đầu vận chuyển ngay lập tức. Do đó, việc vận chuyển phải bắt đầu ngay lập tức trong thời gian gia hạn chất xếp hàng. Các sản phẩm thuốc lá được đóng gói và chất xếp lên xe đầu kéo vào thứ Sáu để vận chuyển đến người nhận hàng vào Chủ nhật. Trong  trường hợp này, vì việc di chuyển của những xe đầu kéo đã được chất xếp hàng từ bến bãi KP5 đến bến bãi KP7 là nằm trong khu vực bến bãi riêng của Nhà bán buôn nên không có nghĩa là việc vận chuyển có thể được coi là đã bắt đầu theo Mục 7, do đó, Tòa cho rằng việc vận chuyển chưa bắt đầu khi hành vi trộm cắp xảy ra, và vì vậy, bảo hiểm chưa có hiệu lực vào thời điểm xảy ra mất trộm ... [Bởi vì] việc vận chuyển chưa bắt đầu khi xảy ra hành vi trộm cắp, và điều khoản trong phần 2.7 của điều kiện bảo hiểm về gom hàng không được áp dụng.

Bình luận

Phán quyết rõ ràng cho thấy phạm vi bảo hiểm hàng hóa theo UDB yêu cầu việc vận chuyển hàng hóa được bảo hiểm phải bắt đầu ngay sau khi hoàn thành việc chất xếp hàng lên phương tiện vận tải. Hàng hóa có được coi là do người vận chuyển chăm sóc, trông giữ khi xảy ra tổn thất hay không là vấn đề không được xem xét (có thuộc phạm vi trách nhiệm bảo hiểm hay không). Điều này phải được coi là phù hợp với thông lệ bảo hiểm đã được hình thành và công nhận trên thị trường Đan Mạch. Tuy vậy, hợp đồng bảo hiểm được đề cập cũng bao gồm bảo hiểm mở rộng đặc biệt - cung cấp bảo hiểm cho hàng hóa lên đến 3 ngày liên quan đến việc vận chuyển của người được bảo hiểm. Do đó, vì việc mở rộng phạm vi bảo hiểm tiêu chuẩn mà  UDB cung cấp đã được thỏa thuận nên có thể cho rằng phạm vi bảo hiểm mở rộng không yêu cầu việc bảo hiểm theo UDB phải bắt đầu, mà là phạm vi bảo hiểm mở rộng có thể bao gồm tổn thất không được bảo hiểm theo UDB. Phán quyết chứng minh rằng các điều khoản và điều kiện riêng nhằm mục đích mở rộng phạm vi bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm hàng hóa liên quan đến phạm vi bảo hiểm được quy định trong UDB phải được soạn thảo cẩn thận và rõ ràng để có hiệu lực thi hành./.

*Tuyên bố bảo lưu: Bài viết này chỉ thể hiện những ý kiến và quan điểm của chuyên gia độc lập và không có bất kỳ mối liên hệ hay có mục đích nhằm thể hiện ý kiến, quan điểm của VIAC hay cơ quan, tổ chức nào.